Wat zijn balanceringsmarkten?
Definitie
Net zoals in andere Europese landen, waakt transmissienetbeheerder Elia over de balans in het Belgische net. Ze eist dat elke Balancing Responsible Party BRP een gebalanceerd portfolio handhaaft. Concreet betekent dit dat de afname en injectie in haar portfolio, rekening houdend met verhandelde volumes op de Electriciteitsmarkten, elk kwartier in evenwicht dient te zijn. In real-time kunnen BRP’s echter geconfronteerd worden met onbalansen, bijvoorbeeld als een afnemer plots meer verbruikt of een productieinstallatie minder produceert dan voorzien. De onbalansen van alle Belgishe BRP’s heffen elkaar gedeeltelijk op, sommige BRP’s hebben namelijk een positieve onbalans (een overschot aan energie), anderen een negatieve (een tekort aan energie). De resterende onbalans wordt door netbeheerder Elia weggewerkt met behulp van balanceringsvermogen, dat ze op voorhand aankoopt in de daartoe georganiseerde balanceringsmarkten. Op die manier verzekert Elia zich er van dat ze ten alle tijde de nodige middelen beschikbaar heeft om de systeembalans te handhaven. Marktpartijen die balancergingsvermogen aanbieden worden vergoed op basis van de prijsvorming in de balanceringsmarkt.
Wie levert er balanceringsenergie?
Historisch gezien, werd balanceringsenergie (verplicht) aangeboden door grote elektriciteitscentrales en grote industriële gebruikers. Uitbaters van elektriciteitscentrales kunnen bijvoorbeeld hun productie verhogen bij een tekort op het net, of het verlagen bij een overschot op het net. Gebruikers kunnen bij een tekort wat minder verbruiken, bij een overschot wat meer. Dat laatste wordt vaak ook demand response genoemd, maar het is dus duidelijk dat balanceringsenergie door zowel flexibele producenten als verbuikers kan aangeboden worden.
Om de kost van balanceringsenergie te verlagen en de betrouwbaarheid ervan te verhogen, begon Elia in samenwerking met de regulator de balanceringsmarkten open te trekken voor een grotere groep marktpartijen. Vandaag kunnen alle partijen met minstens 1 MW aan (geaggregeerd) regelbaar vermogen deelnemen in de verschillende balanceringsproducten. Uiteraard op voorwaarde dat ze hun technische capaciteiten bewezen hebben.
Aggregatoren zoals Next Kraftwerke voegen verschillende productie-, verbruiks- en energieopslaginstallaties samen in een zogenaamde virtuele energiecentrale (VPP). De eenheden in deze VPP worden dan op een gecoördineerde manier aangestuurd en bijgeregeld om balanceringsenergie aan Elia te leveren. Dit laat toe een betere marktpositie in te nemen, een betrouwbare service aan Elia te kunnen garanderen, en de complementaireit van verschillende technologien optimaal te benutten.
Elia’s balanceringsproducten
De meest belangrijke balanceringsproducten worden hieronder besproken.
| Balanceringsproduct (Belgische naam) | Gebruikelijke Europese naam | Verklaring |
|---|---|---|
| Primaire regeling, a.k.a. frequentiebegrenzing (R1) | Frequency Containment Reserve (FCR) | Volgt op continue basis de frequentie in het net en zal elke afwijking t.o.v. de referentiefrequentie (50 Hz in Europa) tegenwerken. Het volledig FCR vermogen moet indien nodig binnen 30 seconden geleverd kunnen worden. Het doel is om de frequentieafwijkingen te beperken zodat een instorting (black out) van het systeem wordt voorkomen. |
| Secundaire regeling, a.k.a. frequentieherstel via automatische activering (R2) | Automatic Frequency Restoration (aFRR) | Wordt centraal aangestuurd door de Elia en moet binnen 5 minuten volledig geactiveerd kunnen worden. Na de activatie stuurt de netbeheerder elke 4 seconden een nieuw setpoint dat binnen een strike nauwkeurigheidsband gevolgd dient te worden. Op deze manier kan de netbeheerder het evenwicht op een nauwkeurige manier bijsturen. |
| Tertiaire regeling, a.k.a. fresuentieherstel via manuele activering (R3) | Manual Frequency Restoration Reserve (mFRR) | Tertiaire reserve wordt ingezet om het aFRR weer beschikbaar te maken bij grote en langdurige onbalansen en moet binnen 15 minuten volledig geactiveerd kunnen worden. Bij grote onbalansen kunnen deze reserves gedurende minuten tot uren de netfrequentie ondersteunen. |
Capaciteitsvergoeding versus activatievergoeding
Balanceringsenergie wordt vergoed op twee manieren:
- Capaciteits- of beschikbaarheidsvergoeding: dit is de vergoeding om capaciteit beschikbaar te houden om bij te regelen wanneer dit nodig is. Alle balanceringsproducten ontvangen een capaciteitsvergoeding.
- Energie- of activatievergoeding: dit is de vergoeding bij een daadwerkelijke activering van het product door Elia. Het wordt enkel uitgekeerd bij het aFRR en mFRR product.
Beide vergoedingen komen tot stand in de balanceringsmarkt. Elia organiseert eerst een capaciteitsmarkt, waar verschillende aanbieders concurreren om balanceringscapaciteit aan Elia te verkopen. Volgens het Merit order principe wordt dan het benodigde volume gecontracteerd.
Bij aFRR en mFRR, bieden de geselecteerde bieders vervolgens een energieprijs in. Elia zal de aanbieders activeren volgens toenemende energieprijs, er wordt dus opnieuw gebruik gemaakt van het merit order principe.
Om de concurrentie nog te vergroten, laat Elia ook niet-gecontracteerde partijen toe mee in te bieden in de energiebiedingen. Dit staat bekend als de free bids. Ze worden mee in de merit order van energiebiedingen geplaatst en kunnen dus geactiveerd worden als ze goedkoper zijn dan gecontraceerde marktpartijen. Uiteraard ontvangen ze dan enkel een activatievergoeding, geen reservatievergoeding.
Deep dive in the balanceringsproducten
FCR
Activatierichting: Opwaarts (free bids in neerwaartse richting zijn mogelijk)
Praktische implicaties:
- Traagste productgroep: opstarttijd van 15 min.
- Geactiveerd door netbeheerder als ‘last resort’ product.
- Twee gecontracteerde producten in opwaartse richting: R3 Standard & R3 Flex (wordt uitgefaseerd tegen 2021).
- Aantal activaties hangt af van geboden energieprijs, bv. bij 250 €/MWh: 40 uur/jaar in R3 Standard en 5 uur/jaar in R3 Flex.
- Activatieduur:
- Standard: onbeperkt binnen gecontracteerd 4-uur blok;
- Flex: onbeperkt binnen gecontracteerd 4-uur blok met 8 uur recovery time tussen activaties.
- Onbalansen als gevolg van activaties worden weggewerkt binnen het Transfer of Energy (ToE) kader.
Marktorganisatie:
- Zo’n 844 MW wordt gecontracteerd, waarvan minstens 490 MW als mFRR standard.
- Dagelijkse biedingen voor de zes 4-uur blokken.
- Reservatievergoeding is paid-as-bid.
- Activatievergoeding is paid-as-cleared.
aFRR
Activatierichting: Opwaarts of neerwaarts
Praktische implicaties:
- Snel en precies product: volledig vermogen moet binnen 5 minuten ontwikkeld kunnen worden. Setpunt wordt om de 4 sec geüpdatet.
- Aantal activaties hangt af van geboden energieprijs: van meerdere activeringen per uur tot enkele activeringen per week.
- Activatieduur: onbeperkt binnen het gecontracteerde 4-uur blok.
Marktorganisatie:
- Zo’n 145 MW wordt gecontracteerd in beide richtingen.
- Dagelijkse biedingen voor zes 4-uur blokken.
- Reservatievergoeding is paid-as-bid.
- Activatievergoeding is paid-as-bid.
Lees meer
mFRR
Activatierichting: Opwaarts (free bids in neerwaartse richting zijn mogelijk)
Praktische implicaties:
- Traagste productgroep: opstarttijd van 15 min.
- Geactiveerd door netbeheerder als ‘last resort’ product.
- Twee gecontracteerde producten in opwaartse richting: R3 Standard & R3 Flex (wordt uitgefaseerd tegen 2021).
- Aantal activaties hangt af van geboden energieprijs, bv. bij 250 €/MWh: 40 uur/jaar in R3 Standard en 5 uur/jaar in R3 Flex.
- Activatieduur:
- Standard: onbeperkt binnen gecontracteerd 4-uur blok;
- Flex: onbeperkt binnen gecontracteerd 4-uur blok met 8 uur recovery time tussen activaties.
- Onbalansen als gevolg van activaties worden weggewerkt binnen het Transfer of Energy (ToE) kader.
Marktorganisatie:
- Zo’n 844 MW wordt gecontracteerd, waarvan minstens 490 MW als mFRR standard.
- Dagelijkse biedingen voor de zes 4-uur blokken.
- Reservatievergoeding is paid-as-bid.
- Activatievergoeding is paid-as-cleared.
Disclaimer: Next Kraftwerke neemt geen verantwoordelijkheid voor de volledigheid, nauwkeurigheid en actualiteit van de verstrekte informatie. Dit artikel dient uitsluitend ter informatie en is geen vervanging voor individueel juridisch advies.
