Wat is intraday handel in elektriciteit?
Definitie
Intraday power trading verwijst naar het continu kopen en verkopen van stroom op een stroombeurs die op dezelfde dag als de stroomlevering plaatsvindt. In Europa zijn de grootste intraday energiebeurzen de EPEX SPOT (European Power Exchange Spot Market) in Parijs en de Nord Pool. Het kan ook plaatsvinden via OTC-deals (Over The Counter), wat betekent dat er bilaterale contracten worden afgesloten tussen stroomafnemers en -verkopers. De intraday-markt is net zoals de day-ahead markt een korte-termijnmarkt.
Hoe werkt het?
De volgende paragrafen verwijzen naar de EPEX Spot beurs, die ook de Belgische en Nederlandse intraday markt handhaaft. Andere intraday beurzen kunnen andere handelsvoorwaarden hebben. Voor een lijst van energiehandelsmarkten wereldwijd kunt u terecht op onze lijst van energiebeurzen.
De handel in kwartierintervallen - geïntroduceerd op de EPEX Spot in december 2011 in een beperkt aantal landen - is het belangrijkste kenmerk van de intraday handel. Een positie kan tot 30 minuten voor levering worden verhandeld, dit wordt de Gate Closure Time genoemd (GCT). Bijvoorbeeld: Als een handelaar 20 MWh wil kopen voor het 15-minuten interval van 4:00-4:15 in de middag en een verkoper vindt om de benodigde hoeveelheid stroom te leveren, moet de deal voor 15:30 uur worden afgerond.
In de loop der jaren zijn de Gate Closure Times voor de intraday handel steeds korter geworden. Voor de handel binnen Duitsland werd bijvoorbeeld de GCT voor elk kwartier op 16 juli 2015 teruggebracht van 45 naar 30 minuten. Dit is sindsdien teruggebracht tot slechts vijf minuten. Dit is ook het geval in Belgie en Nederland.
Kortere Gate Closure Times laten beter toe hernieuwbare energiebronnen in de elektriciteitsmarkten te integreren. De voorspellingen voor wind en zonnenergie worden immers beter naarmate het moment van levering dichterbij komt. Om het portefeuillebeheer te vereenvoudigen, krijgen energiehandelaars nu de mogelijkheid om te handelen tot vijf minuten op voorhand.
Intraday trading op de EPEX Spot opent om 15.00 uur de dag ervoor. Dit markeert het begin van de continue handel in uurlijkse producten en, sinds 9 december 2014, de openingsveiling van kwartierproducten in Duitsland. In Belgie en Nederland bleef de intraday markt beperkt tot uurlijkse resolutie tot de zomer van 2020, waarna er ook naar kwartierintervallen werd overgeschakeld. De kleinste verhandelbare eenheid op de intradaymarkt is 0,1 MW, wat hetzelfde minimum is als de day-aheadmarkt. De prijs van een megawattuur kan variëren van -9.999 tot 9.999 euro. Net als bij day-aheadhandel is intradayhandel anoniem en vindt deze elke dag van het jaar plaats. Stroomopwekking uit conventionele en hernieuwbare bronnen wordt op dezelfde manier behandeld en wordt verhandeld zonder certificaten van oorsprong.
Een belangrijk verschil met day-ahead trading is de prijsvorming op de intradaymarkt. Terwijl day-ahead transacties gerelateerd zijn aan het merit order principe, waarbij de laatste geaccepteerde bieding de prijs voor alle transacties bepaalt, worden de prijzen in de intraday handel vastgesteld in een "pay-as-bid" proces. Dit betekent dat de prijzen in continue handel worden beoordeeld op basis van elke transactie die wordt voltooid. Het intraday markt sluit een transactie wanneer er een aanbod open staat aan dezelfde of lagere prijs dan een vraagbod, en als de volumes overeenkomen.
Het resultaat is dat er geen vaste prijzen zijn voor producten op de intraday markt, in contrast met de uurlijkse clearing price op de day-ahead markt. Er zijn dus verschillende prijzen voor hetzelfde product, afhankelijk van het tijdstip waarop de transactie werd gesloten.
Voordelen van intradayhandel: lagere onbalanskosten en minder activaties van reservevermogen
Intraday trading bestaat voornamelijk om tekorten of overschotten in de eigen balansgroep van een BRP zoveel mogelijk te beperken door middel van kortetermijnhandel op dezelfde dag. Dit helpt bij het nakomen van de energieprogramma’s die de vorige dag naar de netbeheerder werden genomineerd, en reduceren de potentiële onbalanskosten. Productie installaties worden steeds flexibeler en intradaytrading laat toe deze installaties accuraat en flexibel in te zetten om zo op veranderende vraag in te spelen. Dit maximaliseert de winst voor de uitbater en de draagt bij tot de stabiliteit van het elektriciteitssysteem.
Intraday trading is ook nuttig om zich aan te passen aan onvoorziene veranderingen in de elektriciteitsproductie en -consumptie. Hierdoor kan een exploitant van een elektriciteitscentrale die plotseling de productie in één blok verliest, extra stroom van andere deelnemers op de markt kopen en de balansgroep in stand houden. Ook variabele energieproductie van hernieuwbare bronnen kan nieuwe prognoses beter in rekening brengen. Op deze manier vermijdt hij mogelijkse hoge onbalanskosten, en hoeft de netbeheerder geen reservevermogen in te schakelen. Intraday trading is daarom een sleutelcomponent voor de integratie van stroom die geproduceerd wordt door variabele hernieuwbare energieën.
Groei van van de EPEX intradaymarkt
Door de uitbreidingen van de nationale EPEX Spot markten sinds 2010, is de handel niet langer beperkt tot één land op de EPEX Spot beurs. In plaats daarvan zijn de markten nu gekoppeld tussen onder andere Oostenrijk, België, Frankrijk, Duitsland, Nederland, Zwitserland en het Verenigd Koninkrijk. In 2011 bedroeg het totale handelsvolume van de intradaymarkten op de EPEX Spot 32 TWh. Ondertussen is dat gestegen tot meer dan 200 TWh. Dit is nog altijd kleiner dan de volumes verhandeld op de EPEX day-ahead markt, typisch zo’n 600-700 TWh per jaar, maar wijst wel op het toenemend belang van de intraday markt.
Lees meer
XBID: een eengemaakte Europese intradaymarkt
Hoewel internationale marktkoppeling binnen Spot beurzen zoals EPEX of Nord Pool al langer op het programma stond, besloot de de Europese Commissie in 2010 dat er een Europese intraday markt moest komen waar alle beurzen op aangesloten zijn. Dit project werd succesvol gelanceerd op 12 juni 2018, waarbij de grensoverschrijdende intradayhandel tussen de volgende landen ingevoerd: België, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Letland, Litouwen, Nederland, Noorwegen, Oostenrijk, Portugal, Spanje en Zweden. Door Single Intraday Coupling (SIDC) werden de afgelopen jaren ook de volgende landen toegevoegd: Bulgarije, Kroatië, Tsjechië, Hongarije, Polen, Roemenië, Slovenië, Italië, Griekenland en Slowakije. Het geharmoniseerde handelssysteem, kan de biedingen van de marktspelers in de deelnemende landen coördineren en grensoverschrijdende intraday transacties uitvoeren, in de veronderstelling dat er voldoende grensoverschrijdende transportcapaciteit beschikbaar is.
XBID is in wezen een gemeenschappelijk IT-systeem dat bestaat uit een standaard orderboek (Standard Order Book, of SOB), een module voor capaciteitsbeheer (Capacity Management Module, CMM) en een verzendmodule (Shipping Module, SM), die ook dient als technische oplossing voor het SIDC. De standaarden zijn verplicht voor alle deelnemers. In overeenstemming met de richtlijnen van de EU heeft het project tot doel de efficiëntie en de reactietijden op de geïntegreerde intradaymarkt te verhogen. Met XBID krijgen marktdeelnemers de mogelijkheid om hun balanceringsgroepen in heel Europa in balans te brengen, wat leidt tot lagere balanceringskosten. XBID-partners zijn onder meer de EPEX SPOT, GME, Nord Pool en OMIE-stroombeurzen en de transmissiesysteembeheerders van de deelnemende landen.
Disclaimer: Next Kraftwerke neemt geen verantwoordelijkheid voor de volledigheid, nauwkeurigheid en actualiteit van de verstrekte informatie. Dit artikel dient uitsluitend ter informatie en is geen vervanging voor individueel juridisch advies.
